Decije Trajan je bio prva ličnost iz Srema koja se uzdigla
na rimski presto. On je i jedan od prvih „sinova sreće“ sa ovih prostora, kako
se nazivaju određeni imperatori zbog načina na koji su došli do vrha vlasti i rimskog
trona.
Rođen je u okolini Sirmijuma, u selu Budalija (današnji
Martinci), u provinciji Donjoj Panoniji. Iako je bio starosedelačkog porekla,
iz stare keltsko-ilirske senatorske porodice, opredelio se za vojnu karijeru i
zbog svoje hrabrosti i odlučnosti napredovao je do zapovednika rimske vojske.
Oko 245. godine, car Filip Arabljanin dodelio mu je važnu
komandu na Dunavu, a krajem 248. godine je bio poslat da zaustavi pobunu u
Gornjoj Meziji i Panoniji. Ipak, vojska ga je tamo, u junu 249. godine,
naterala da se prihvati carskog položaja. U jesen iste godine Decije Trajan je
stigao u Rim, gde je formalno postao rimski car.
Tokom svoje kratke vladavine, Decije Trajan je ratovao
protiv Gota koji su prelazili Dunav da bi pljačkali po Meziji i Trakiji. Rat je
trajao tokom 250. i 251. godine. Goti su opseli Nikopolj, ali ih je rimska
vojska tada iznenadila, pa su pobegli glavom bez obzira.
Uprkos svom poreklu, Decije je težio da obnovi Rim,
tradiciju i običaje. Obznanjujući svoje namere posebnim ediktom 250. godine, počeo
je da progoni Hrišćane i zahteva da episkopi žrtve prinose isključivo njemu,
što je za njih bilo nezamislivo. On, međutim, nije uspeo da zaustavi širenje
Hrišćanstva ili da ga stavi pod neposrednu kontrolu vlasti.
Decije je, nažalost, ostao upamćen i po tome što je bio prvi
rimski car koji je pobegao pred varvarima. Ostrogoti su, ohrabreni time, opseli
i osvojili Filipolj, istovremeno uzevši u svoju zaštitu Gaja Julija Priska.
Decije Trajan je prepoznao njihov umor i iscrpljenost i prešao u totalnu
ofanzivu. Varvari su se pred njim povlačili sve do današnje Dobrudže u blizini
Abrita.
Uprkos odličnoj motivaciji svojih legionara, kojima je tokom
čitave bitke govorio da nastave da se bore, jer je poginuo samo jedan od njih,
Decije je upao u zasedu i tu izgubio život. On je prvi rimski car koji je bio
ubijen u bici.
Pored svoje posvećenosti rimskoj tradiciji i suzbijanju
ostalih verovanja, Decije Trajan je sebi mesto obezbedio i u slovenskoj
mitologiji. U „Vukovom Rečniku“ je zabeležena srpska legenda o demonu bogu
Trajanu, pominje ga i Milićević u svojoj „Kneževini Srbiji“, a poznat je i narodni
mit da najveći junaci potiču od demona Trajana, zmajeva i vila.
