Delimično ili potpuno ignorisanje sirmijumskog kulturnog nasleđa ne može se potpuno objasniti bez priče o putu Svetog Dimitrija sirmijumskog kroz grad, sve do Artemidinog mosta (danas most Svetog Irineja), gde se ni pred dželatom, ni po cenu života, nije odrekao svoje vere.
Zahvaljujući praktičnosti rimske uprave, za većinu događaja u Carstvu postoje zvanični spisi, sudski u slučaju progona, i administrativni u slučaju uprave. Za događaje u Carstvu koji su se odnosili na progone pripadnika Hristove vere, rimski prokuratori i njihovi službenici su vodili zvanični zapisnik i sudske procese. Takav slučaj je i sa stradanjem većine sirmijumskih mučenika, a u ovom slučaju, obratićemo pažnju na Svetog Dimitrija. Najveći progon Hrišćana dogodio se u prvoj deceniji IV veka, i jedan anonimni savremenik tih događaja ih je opisao sledećim rečima:
„26. februara 305. godine su pogubljena 72 Hrišćanina, 28. i 30.marta 305. godine oko 50, u julu iste godine preko 30, a u avgustu 308. godine preko 200 Hrišćana...“
Zvanični zapisnik je registrovao i mučeničku smrt đakona Dimitrija, koji je pogubljen 9.aprila 304. godine, zajedno sa još pet neimenovanih devojaka. Tri dana ranije pogubljen je i najčuveniji sirmijumski episkop Irinej, naslednik episkopske stolice koju je osnovao Sveti Apostol Petar, postavljajući svog učenika Epeneta za prvog sirmijumskog episkopa.
Sveti Dimitrije je pogubljen na Artemidinom mostu, posle uzaludnog ubeđivanja gradskog dekuriona Proba, koji nije mogao da gleda stradanja mladih ljudi, da prinese žrtvu Jupiteru i slobodno ide kući. Dimitrije je odbio žrtvovanje i slobodno i mirno krenuo prema dželatu koji je stajao na sredini Artemidinog mosta koji mu je odrubio glavu.
Ostale su zabeležene i njegove poslednje reči: “Grade, ja ću se vratiti“. To je, ujedno, i jedini spomen mučenika Dimitrija u nekim od rimskih i ranohrišćanskih spisa.
Najviše kontroverze je izazvao prefekt Ilirika Leontije, koji je podigao dve crkve posvećene ovom mučeniku, jednu u Sirmijumu a drugu u Solunu. Bez obzira na zvanično crkveno mišljenje, utvrđeno je da je Leontije prvo podigao crkvu u Sirmijumu a potom u Solunu, gde je preneo okrvavljenu mučenikovu košulju kao relikviju.
Kasniji grčki crkveni spisi su Dimitrija proglašavali i rimskim oficirom, pa čak i tribunom, ali su to bili samo pogrešni pokušaji tumačenja dva glavna ranohrišćanska crkvena izvora o ovom slučaju koji su poznatiji pod nazivima PASSIO PRIMA i PASSIO ALTERA.
Oba spisa navode prefekta Leontija kao osnivača kulta Svetog Dimitrija, ali je poznato da je, zbog čestih varvarskih nasrtaja, prefektura Ilirika preneta iz Sirmijuma u Solun. To nam dokazuje da nije moguće tvrditi da je Leontijev put bio obrnut, kao što se danas tumači.
Glavni dokaz za nepostojanje solunskog Svetog Dimitrija i mučenikovo svrstavanje u red sirmijumskih svetitelja su dva pisma, careva Justinijana I i Mavrikija, upućena solunskim građanima. Carevi su zahtevali da im se ustupe mošti Svetog Dimitrija radi prenosa u Konstantinopolj, a Solunjani su im uzvratili da oni ne znaju ni za kakve druge mučeničke mosti u svom gradu, osim za mošti Svete Matrone.
Za kult Svetog Dimitrija su odgovorili da ga poštuju, ali da im je legenda prenesena iz Panonije. To nam potvrđuje i 11. novela cara Justinijana iz 535.godine, koja navodi da je prefektura Ilirika preneta iz Sirmijuma u Solun u Atilino vreme (Attilanis temporibus), i da solunski episkop ne duguje svoj sjaj vlastitom autoritetu, već činjenici da je pre premeštanja živeo u Sirmijumu.
Pošto crkva u Solunu nije ni posedovala mošti Svetog Dimitrija, ne možemo govoriti o Dimitriju kao solunskom svetitelju. Najvažnija stvar u svemu tome je arheološko iskopavanje u Sremskoj Mitrovici osamdesetih godina 20. veka, koje je za rezultat imalo otkrivanje ranohrišćanske crkve, datovane u početak V veka, koja je danas izložena u podrumu jedne bankarske ekspoziture u Sremskoj Mitrovici.
To otkriće je potpuno demistifikovalo priču o Svetom Dimitriju, i pošto je solunska bazilika posvećena ovom mučeniku izgrađena ceo jedan vek kasnije, glavni je dokaz, uz pomenute spise, koji ide u prilog Svetom Dimitriju kao sirmijumskom mučeniku.
Ova priča o primatu Sirmijuma nad Solunom ne bi trebalo nikoga da zbunjuje i čudi, posebno ako se ima u vidu značaj antičkog Sirmijuma u rimskom i hrišćanskom svetu. Pre osnivanja Konstantinopolja, Sirmijum je zauzimao ravnopravno mesto sa Rimom, kako u administraciji tako i u hrišćanskoj hijerarhiji. Vredi spomenuti i da je na Nikejskom saboru rimski episkom tada imao samo titulu grada Rima, dok je sirmijumski episkop bio potpisan kao Dominus Metropolitanus.
